نكات كليدي جلسه دفاع

دوستان عزيز سايت پژوهش يار ايران بخصوص دانشجويان مقطع كارشناسي  ارشد و دكترا

اميدوارم موارد زير راه گشاي شما در جلسه دفاعيه شود .

به اميد موفقيت هميشگي شما در تمامي مراحل تحصيلي و آموزشي

مقدمه

دانشجويان مقاطع تحصيلي كارشناسي ارشد (فوق ليسانس) يا دكتري بايد در پايان دوره تحصيلي خود يك كار تحقيقي ارزشمند ارائه دهند تا نشان دهند كه صلاحيت علمي و پژوهشي لازم را پيدا كرده‌اند. بويژه در مقطع دكتري با نوشتن رساله اثبات مي‌كنند كه به حدي از رشد و كمال علمي رسيده‌اند كه قادرند با رعايت روش‌هاي علمي تحقيق، پژوهش‌هاي جديد انجام دهند، در مورد موضوعات رشته علمي خود اظهار نظر نمايند و با كشفيات جديد خود قلمرو و حوزه معرفتي رشته علمي مربوط را گسترش دهند. از سوي ديگر كار پژوهشي دانشجو رابطه مستقيمي با قضاوت ديگران درباره شخصيت و توانايي علمي او دارد.

بنابراين دقت، توجه و همت زايدالوصف او را در اين مرحله حساس از دوره تحصيلي طلب مي‌كند. وقتي رساله يا پايان‌نامه تحصيلي به پايان رسيد بايد جمعي از صاحب‌نظران، استادان و متخصصان رشته تحصيلي دانشجو آن را ملاحظه نمايند و نظرات خود را درباره آن ارائه دهند. از اين رو پديده‌اي به نام دفاع از پايان‌نامه تحصيلي وجود دارد كه در واقع به منزله ارزيابي و سنجش توانايي علمي دانشجوست.

به طور كلي براي غلبه بر هيجانات جلسة دفاع رعايت نكات زير بسيار مفيد است:

1. قبل از شروع جلسه و ايراد سخنراني، ذهن خود را بر روي موضوع و مطالب سخنراني متمركز كنيد.

2. اعتماد به نفس داشتن در اين لحظات بسيار ارزشمند و كار ساز است. از ايجاد تشويش و نگراني با زمزمه كردن عباراتي مثل «چرا گلويم خشك شده؟»، « چرا دستهايم مي لرزد؟» و يا «بدجوري خودم را به دردسر انداختم.» جداً اجتناب نماييد.

3. سعي كنيد هنگام سخنراني بيشتر به حضار بنگريد و از غوطه‌ور شدن در انبوه نوشته‌هاي متني پرهيز كنيد.

4. كوشش كنيد دربارة موضوعي صحبت كنيد كه كاملاً آشنايي و تسلط داريد.

5. واقع گرا باشيد. فراموش نكنيد كه هر كسي ممكن است در شرايط مشابه تا حدودي دچار اضطراب گردد.

6. حاضرين در جلسه به خوبي قادر به درك شرايط شما هستند. بنابراين گردش نگاه شما در ميان آنها باعث نوعي حس قدرتمندي و تجديد قوا خواهد شد.

7. به روال معمول و شيوة خودتان سخن بگوييد و زبان و يا لهجة عاريتي استفاده نكنيد.

8. قبل از شروع جسلة دفاع موضوع سخنراني خود را چند بار مرور كنيد و حتي مي‌توانيد در حضور دوستانتان آنرا با صداي بلند بيان كنيد.

مطمين شويد كه مجموع زمان صرف شده از 30 دقيقه بيشتر نمي‌شود.

9. موضوع اصلي و محوري سخنراني را در آغاز براي شنوندگان تشريح كنيد و سعي كنيد مطالب خود را حول همين محور ادامه بدهيد.

10. در شنوندگان تصاوير ذهني نسبت به مطالب سخنراني ايجاد كنيد. در ادامة سخنراني هرچند به قبل برگشته و با مرور گذرا، حضار را در جريان آنچه گذشته قرار دهيد.

11. هرگز در حين سخنراني پوزش نخواهيد. زيرا اين يكي از علايم تشويش و اضطراب است.

12. سخنراني خود را با استفاده از جملاتي بسيار سليس، روان و واضح پيش ببريد. به شنوندگان تلقين كنيد كه راجع به مسايل مطرح مسلط و صاحب نظر هستيد. براي كنترل هر جه بيشتر جلسه حضار را در بحث وارد كنيد.

13. با افزايش و كاهش به موقع تن صدا و همچنين مكث‌هاي حساب شده و به موقع در كلام و نيز حركات ريتميك و سيال دست هاي خود تحرك و پويايي را به جلسه تزريق كنيد.

14. زمان را متناسب با عناوين مهم قابل طرح تنظيم كنيد و در طول جلسه دفاع با دقت زمان سپري شده را در نظر داشته باشيد؛ و تناسب زمان باقيمانده را با عناوين باقي مانده كنترل كنيد.

15. براي حضار به خصوص هييت دوران احترام زيادي قائل شويد.

مخاطب قرار دادن آنها در چارچوب ضوابط اخلاقي الزامي است.

در صورتي كه شما را مخاطب قرار دادند سعي كنيد در وهلة اوّل بدقت مطالب آنها را ياداشت نماييد.

در مورد هر سؤالي جواب مناسب، روشن و قانع كننده بدهيد.

و اگر باز هم جوابتان فهميده نشد قول بدهيد كه در آيندة نزديك جواب آنرا پيدا خواهيد كرد. از گفتن عباراتي چون «نمي‌دانم» و مثل آن جداً خودداري نماييد.

16. از مصرف داروهاي محرك و يا آرام بخش جداً خودداري كنيد.

تناسب مطالب قابل طرح در جلسة دفاعيه با زمان تعيين شده

زمان تخصيصي در جلسة دفاع معمولاّ به وسيلة مدير جلسه اعلام مي‌شود. در صورتيكه بنا به هر دليل زمان به محقق اعلام نشد؛ توصيه مي‌شود زمان مناسب براي جلسة دفاع خود را 30 دقيقه فرض نمائيد.

شيوه هايي براي ارائه پايان نامه

كساني كه در شرايط خاصي مجبور به ارائه سخنراني در جمعي از افراد شده اند به ويژه اگر براي نخستين بار و بدون تمرين و آمادگي در جمع حضور يافته اند معني اين گفته را به خوبي درك مي كنند.

بارها با اين شرايط مواجه شده ايم كه مجبوريم و يا از سر انتخاب بايد مطالبي را براي جمعيتي ارائه كنيم و اين موضوع براي كساني كه اولين بار قرار است اين كار راانجام دهند همراه با استرس و اضطراب و نگراني هايي است مطلب مفيدي در اين باره آماده كرده ايم كه مي تواند آمادگي فرد را در مواجه شدن با اين شرايط بالا ببرد.

هنگامي كه مي خواهيد يك موضوع را در جلسه اي (با هر تعداد شركت‌كننده) توضيح دهيد، و يا گزارشي از فعاليتهاي انجام شده در يك پروژه را ارائه كنيد و يا حتي در يك جمع دوستانه صحبت كنيد مطمئنا كار سختي خواهيد داشت تصور كنيد چندين جفت چشم كوچكترين حركات شما را زيرنظر دارند و چندين جفت گوش حرف به حرف شما را مي شنوند و براساس اين ديده ها و شنيده ها درمورد شما و مطالبي كه ارائه مي كنيد قضاوت مي كنند، ازسوي ديگر شما ملزم به اقناع آنها و يا دفاع از عملكردتان و يا حتي اثبات خودتان هستيد در هر جايگاهي كه قرار داريد فرقي نمي كند، شما در موقعيت خطيري قرار گرفته ايد. پس سعي كنيد بهترين باشيد، دو اصل بسيار مهم را فراموش نكنيد اول تسلط كامل به مطالبي كه مي خواهيد ارائه دهيد و دوم حفظ خونسردي و آرامش. شما با رعايت اين دو اصل و توجه به نكاتي كه درپي خواهدآمد علاوه بر يك ارائه خوب، يك جلسه زيبا را برگزار مي كنيد .

1. مخاطبان را شناسايي كنيد . اگر شما سطح علمي، فرهنگي و حتي شخصيتي مخاطبان را بدانيد، ارتباط بهتري با آنان برقرار مي كنيد و آنچه را كه آنها دوست دارند يا مي خواهند بشنوند ارائه مي دهيد و اين يعني اثرگذاري بهتر و بيشتر .

2. يك پيام مشخص داشته باشيد. خلاصه وگويا. قبل از اينكه كار تهيه مطالب خود را شروع كنيد، پيام كليدي خود را مشخص كنيد. درواقع پيام شما بايد بتواند مخاطبان را به يك راه مشخص رهنمون و امكان تفكر درمورد راههاي ديگر را فراهم سازد.

3. براي هر تصوير متن كوتاهي آماده كنيد. هر تصوير (متن يا عكس) كه پخش مي شود. خلاصه اي از موضوع آن بايد ارائه شود. اين خلاصه مي تواند شفاهي باشد يا به صورت زيرنويس ارائه شود. اين باعث خواهدشد تا در وقت صرفه جويي شود.

4. مطالب و مفاهيم خاص را برجسته كنيد. مطالبي را كه توضيح آنها براي «پذيرش» مخاطب «اهميت» بيشتري دارد را مشخص كنيد.

5. قبل از جلسه، تمرين كنيد.بخصوص از نظر تنظيم وقت تمرين فراموش نشود.

6 . ساختار اثربخشي براي ارائه طراحي كنيد. طرح «مسئله» و «حل» آن بهترين روش براي ارائه قدرتمند يك مطلب است. اول «مسئله» را بيان كنيد بعد «راه‌حل» را ارائه دهيد و آن را با يك مثال توضيح دهيد.

7. جمله «همه تيزهوش نيستند» را فراموش نكنيد. همه مخاطبان شما افراد تيزهوش نيستند. پس سعي كنيد مطالب را خيلي ساده و غيرپيچيده ارائه كنيد، در هر ساعت صحبت كردن 3 الي 4 نكته را شرح دهيد.

8. محكم و خوب شروع كنيد. يك شروع خوب، موفقيت را تضمين مي كند. از روشهاي مختلف استفاده كنيد گاهي يك حكايت يا قصه يا يك خاطره و در بعضي مواقع پرداختن به اصل مطلب مي‌تواند شروع خوبي باشد.

9. از نمودار و چارت استفاده كنيد.پاورپوينت بسيار مفيد است. بسياري از مخاطبان شما نمي توانند همزمان با شما اعداد و آمار ارائه شده را تجزيه و تحليل كنند. نمودار كمك مي‌كند تا سريعتر به موضوع دست پيدا كنند و با شما همراه شوند.

10. پاياني با شكوه داشته باشيد. بسياري از مخاطبان آخرين مطلبي را كه شما مي گوييد به خاطر مي سپارند مطمئن شويد كه آخرين مطالبي كه مي‌گوييد همانهايي هستند كه مي خواهيد مخاطبان به آن بيشتر توجه كنند.

11. بر نكات مهم تسلط داشته باشيد. اگر شما نكات مهم را بدانيد راحت‌تر مي توانيد مخاطبان را قانع كنيد و علاوه بر آن با آرامش و بدون استرس خواهيدبود.

12. خوب تنفس كنيد.

13. از چشمانتان استفاده كنيد.حتما از چشمانتان براي برقراري ارتباط با مخاطب استفاده كنيد با اين كار مخاطبان احساس بهتري خواهند داشت و شما مي توانيد تاثير صحبتهايتان را ببينيد.

14. تجهيزات مناسب را آماده كنيد.هر جلسه اي، نيازمند تمهيدات خاصي است. تجهيزات موردنياز (نه كم و نه زياد) از قبيل دستگاه نمايش، وايت‌برد، كامپيوتر و... را آماده كنيد.

15. تجهيزات را امتحان كنيد.قبل از شروع جلسه تجهيزاتي را كه قرار است استفاده كنيد يكبار امتحان كنيد خرابي و يا عدم كارايي مناسب هركدام از دستگاهها (حتي يك ماژيك وايت برد ) مي تواند تاثير بسيار منفي بر مطالب شما داشته باشد.

16. بدانيد كه شما مركز توجه هستيد.قبل از شروع جلسه فقط صداي شما شنيده مي شود هر حركت شما تاثير مستقيم بر مخاطب داشته و مي تواند جلسه شما را زيباتر يا زشت‌تر نمايد. با تمام وجود عمل كنيد.

17. «لبخند» را فراموش نكنيد.

18. هنگام ارائه خودتان باشيد.سعي نكنيد از حركات مصنوعي استفاده كنيد اقدامات تصنعي كاملا ديده مي شوند، خودتان باشيد و بگذاريد زبان بدن شما طبيعي باشد.

19. سعي كنيد از روي نوشته نخوانيد.خواندن مطلب از روي نوشته باعث مي شود كه ارتباط شما با مخاطبان دچار خدشه گردد، دستانتان نيز از اثرگذاري باز مي ماند، مي توانيد از يادداشتهاي روي چارت يا تصوير استفاده كنيد.

20. مخاطبان را درگير بحث كنيد.هميشه مي توانيد مخاطبان را وارد بحث كنيد. از آنها سوال كنيد و جواب بخواهيد اما اصرار نكنيد، شما مي‌توانيد از ساير روشها نيز براي مشاركت بيشتر و همراهي آنها استفاده كنيد. (نوشتن پاي تخته، قرائت يك متن يا ...)

21. از شوخي كردن نترسيد.شما مي توانيد با استفاده از مزاحهاي كوچك محيط را جذاب‌تر كنيد.

22. خودتان را جاي مخاطب بگذاريد.اگر شما به جاي مخاطب نشسته بوديد، چه حالي داشتيد، آيا گرماي اتاق، نور محيط، و... مناسب است. شما بايد به آنها اهميت ويژه بدهيد تا شما را باور كنند.

23 . از كارتان بازخورد داشته باشيد.

۲۴. وقت را تنظيم كنيدوبيشتر از آن سر مخاطبان را درد نياوريد!شما درهر حالي مي توانيد بازخورد بگيريد، شفاهي يا كتبي، در انتهاي جلسه از پرسشنامه‌هاي ساده استفاده كنيد تا بتوانيد در آينده كارتان را بهبود بخشيد.

نكاتي براي ارائه پاورپوينت در جلسه دفاع از پايان نامه

هرچند كه تهيه پاورپوينت براي دفاع از پايان نامه در مجموع يك كار هنري و سليقه اي است، اما تشريفات و ضوابط مشخصي براي آن وجود دارد كه در زير به آن ها اشاره مي شود:

دانشجويان عزيز توجه داشته باشيد كه در ارائه پاورپوينت نيازي به توضيح مفصل وجود ندارد كه مخاطبين بخواهند از روي آن بخوانند! تعداد خطوط هر اسلايد مي تواند بين 3 نهايت 9 خط و هر خط حداكثر تا 7 كلمه باشد(قانون 7×7). نكات مهم را در هر اسلايد به صورت برجسته و قابل ديد بيان كنيد.

معمولاً هر دانشجو بين 25 تا 30 دقيقه فرصت دارد كه كار خود را گزارش نمايد و بين 5 تا 15 دقيقه به سوالات حاضرين پاسخ دهد. بنابراين تعداد اسلايدها را مي توان بر اساس اين وقت تنظيم كرد. معمولاً تعداد اسلايدهاي مربوط به سخنراني در اين جلسات بين 25 تا 40 اسلايد مي باشد.

اسلايدها را شماره گذاري كنيد تا اگر سوالي براي حاضرين پيش آمد، بتوانند شما را به شماره اسلايد ارجاع دهد.

طرح كلي پاورپوينت بر حسب عناوين رايج به صورت زير است:

1. شناسنامه گزارش: شامل عنوان، نام اساتيد راهنما، مشاور، دانشجو و تاريخ دفاع است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از صفحه شناسنامه پايان نامه استفاده كرد.

2. مقدمه: شامل توضيحات مقدماتي براي ورود به بحث است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از مقدمه فصل يك استفاده كرد.

3. بيان مساله: شامل چرايي انتخاب موضوع و بيان مساله اصلي براي تحقيق است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از بيان مساله در فصل يك استفاده كرد.

4. ضرورت و اهميت تحقيق: در يك اسلايد و به كمك اين بخش در فصل يك تهيه مي شود.

5. اهداف كلي و وي‍ژه: از اهداف تحقيق در فصل يك در يك تا دو اسلايد تهيه مي شود.

6. فرضيه يا سؤالات: از فرضيه ها يا سؤالات فصل يك در يك اسلايد تهيه مي شود.

7. روش شناسي تحقيق: شامل روش تحقيق، جامعه و نمونه،‌ معرفي روش نمونه گيري از فصل سوم و در دو اسلايد تهيه مي شود.

8. روش آماري : معرفي روش آماري از فصل سوم در يك اسلايد مي باشد.

9. يافته هاي تحقيق: ارايه يافته ها با جداول يا نمودار و توضيحات مناسب از فصل چهارم كه تا 10 اسلايد قابل تهيه مي باشد.

10. بحث و نتيجه گيري: از فصل پنجم و تا 6 اسلايد قابل ارايه مي باشد.

11. پيشنهادهاي برخاسته از تحقيق: از فصل پنجم در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد.

12. پيشنهادهايي به ساير محققين: از فصل پنجم كه در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد.

13. سپاس: در يك اسلايد از توجه حاضرين تشكر مي شود.

موفق باشيد